Zespół bólowy mięśnia gruszkowatego to szereg objawów, których przyczyną jest nadmierne napięcie mięśnia położonego w głębokiej warstwie pośladka.
Dysfunkcje i ból tego mięśnia ściśle powiązane są z pełnioną przez niego funkcją oraz jego anatomicznym położeniem. Ból gruszkowatego wynika z jego patologicznego napięcia.
Najczęstszym objawem spiętego mięśnia jest uczucie kłucia lub pieczenia w pośladku. Pojawić się może również ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym oraz w dolnym odcinku kręgosłupa. Utrudnione może być wówczas zakładanie skarpet czy wiązanie butów.
Przy bardzo silnych napięciach dochodzić może do podrażnienia nerwu kulszowego. W takiej sytuacji unoszenie wyprostowanej nogi staje się bardzo bolesne.
Przyczyn, które powodują zespół mięśnia gruszkowatego, może być kilka. Mięsień ten pełni często funkcję obronną ( swym zwiększonym napięciem) w przypadku niestabilności stawu krzyżowo-biodrowego. Niestabilność ta może powstać na skutek urazu, jak również na tle zaburzeń hormonalnych. Inną przyczyną bywa ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych L5-S2 ( napięcie odkręgosłupowe). Do wzmożonych napięć może dojść przy zaburzonym wzorcu chodu i postawy. Czasem za podniesiony tonus gruszkowatego odpowiadają anomalia w budowie anatomicznej miednicy. Poważne urazy stopy, które doprowadziły do zmian w biomechanice przetaczania stopy też mogą wpłynąć na zmianę napięcia mięśni pośladkowych.
Leczenie mięśnia gruszkowatego wymaga zrozumienia jego funkcji. Mięsień ten, poza funkcją rotowania kości udowej (zazwyczaj zewnętrznie) bierze udział w stabilizowaniu stawu krzyżowo-biodrowego. Z tego właśnie powodu często wynikają jego dolegliwości.
Sposób leczenia zależny jest od pierwotnej przyczyny jego patologicznego napięcia. Samo rozluźnianie przez masowanie czy opracowanie tzw. punktów spustowych zazwyczaj nie daje trwałych efektów.
W przypadku zaburzeń w stawie krzyżowo-biodrowym (najczęstsza przyczyna bólu mięśnia gruszkowatego) należy znormalizować połączenie kości krzyżowej z kością biodrową, wówczas mięsień rozluźni się samoczynnie. Zaburzenia te mogą obejmować zablokowania stawu lub jego niestabilność. Leczenie zablokowanego stawu krzyżowo-biodrowego wymaga rozpoznania rodzaju zablokowania i wykonanie odpowiedniej repozycji kości.
Przy dużych niestabilnościach stawu krzyżowo-biodrowego niezbędne jest zaopatrzenie w pas krzyżowo-biodrowy Serola, po wcześniejszym „ustawieniu” kości tworzących staw.
Inną ważną przyczyną bólu w pośladku jest podrażnienie korzeni nerwów rdzeniowych odpowiedzialnych za unerwienie tych mięśni. Zazwyczaj takie podrażnienie rozwija się na tle dyskopatii odcinka lędźwiowego lub zawężenia otworów międzykręgowych, którymi nerwy wychodzą z rdzenia kręgowego. W tym przypadku leczenie powinno być ukierunkowane na odbarczanie nerwów rdzeniowych technikami mobilizacji, trakcji lub manipulacji stawowych.
W tym celu należy przeprowadzić testy funkcjonalne ujawniające miejsce ograniczonej lub zwiększonej ruchomości. Dokładna analiza ruchu w stawach nóg, miednicy i kręgosłupa lędźwiowego zazwyczaj wystarcza, żeby postawić celną diagnozę. W przypadku bólu na tle dyskopatycznym RTG i rezonans magnetyczny mogą być bardzo pomocne. Przy problemach ze stawami krzyżowo-biodrowymi testy funkcjonalne dostarczają znacznie więcej informacji.
Przyczyna bólu nie zawsze leży w miejscu, które boli i dlatego permanentne rozluźnianie mięśnia gruszkowatego zazwyczaj nie wystarcza.
Nerw kulszowy wydostaje się z miednicy przez otwór poniżej mięśnia gruszkowatego. Wzmożone napięcie mięśnia doprowadzać może do ucisku tego nerwu dając bóle schodzące aż do stopy. Występują również warianty anatomiczne, w których nerw kulszowy „przebija się ” przez mięsień gruszkowaty. W takich przypadkach, już niewielkie wzmożenie tonusu mięśniowego prowokuje objawy rwy kulszowej.
Czas leczenia bólu mięśnia gruszkowatego uzależniony jest od przyczyny jego podrażnienia.
Najkrócej trwa ból pośladka wynikający z zablokowania w stawie krzyżowo-biodrowym. Po wykonaniu repozyjcji kośći w stawie, ból powinien zniknąć w ciągu 12-24 godzin.
Przy dużych niestabilnościach stawów miednicy (krzyżowo-biodrowych) ból można znacząco wyciszyć po założeniu pasa Serola, lecz Pacjent powinien stosować to zaopatrzenie przez co najmniej 4 tygodnie.
Więcej czasu zazwyczaj trzeba poświęcić na leczenie, gdy przyczyna jest inna niż dysfunkcja w stawie krzyżowo-biodrowym. Wóczas terapia może trwać kilka tygodni.
Zapalenie kaletki podbarkowej oznacza obrzęk torebki maziowej, która znajduje się pomiędzy ścięgnem mięśnia nadgrzebieniowego a wyrostkiem barkowym łopatki. Kaletka jest strukturą, która odpowiada za zmniejszenie tarcia powstającego podczas ruchu unoszenia ramienia. Stan zapalny kaletki powoduje jej powiększenie ( na skutek zgromadzonego wewnątrz nadmiaru płynu), co zaburza ruchomość w stawie barkowym i powoduje ból wynikający ze wzrostu ciśnienia wewnętrznego. Utrzymujący się ból wprowadza ograniczenia ruchowe w barku, a to pogarsza jego ukrwienie i znacząco spowalnia regenerację.
Złożoność budowy stawu barkowego oraz największy zakres ruchu pośród wszystkich stawów człowieka, sprawiają, że jest on bardzo podatny na przeciążenia i urazy. Wystarczą niewielkie anomalia w budowie anatomicznej, by z czasem spowodować zapalenie kaletki podbarkowej. Powtarzające się mikrourazy ścięgien stawu barkowego (zwłaszcza ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego) doprowadzają do zbliznowacenia i pogrubienia tych ścięgien. To zwiększa tarcie, co w efekcie daje obrzęk kaletki. W bardziej zaawansowanych stadiach dochodzi do zwapnień w stawie, a finalnie nawet zerwania ścięgna. Innym zjawiskiem sprzyjającym powstawaniu zapalenia kaletki jest wadliwa postawa ciała ( ściągnięte ku przodowi ramiona). Również ogólnoustrojowe zaburzenia metaboliczne sprzyjają chorobom kaletki podbarkowej.
Sposób leczenia zależy od przyczyny pierwotnej. Pomocne w jej ustaleniu jest badanie USG stawu barkowego. W stanach bardzo zaawansowanych trzeba wykonać dodatkowo rezonans magnetyczny.
Leczenie kaletki podbarkowej wymaga kompleksowej pracy zarówno ze stawem barkowym, jak i kręgosłupem szyjnym i piersiowym. W ostrym stanie bólowym warto wspierać się regularnym chłodzeniem bolesnego miejsca (cold pack, lód w spray,u). Kinezyterapia ( ćwiczenia ruchowe) musi być indywidualnie dostosowana, by nie spowodować większej destrukcji stawu. Istotne jest by jak najszybciej przywrócić pełną ruchomości łopatek (tzw. ślizg łopatkowo-żebrowy) oraz kręgosłupa szyjnego i piersiowego. Najlepsze efekty przynosi terapia manualna w połączeniu z Piezoelektryczną (Skupioną) Falą Uderzeniową. Ten rodzaj fali ma działanie zmniejszające obrzęk (mniejsze dawki energii) oraz działanie destrukcyjne na zwapnienia w obrębie ścięgien (wyższe dawki energii).
Zdjęcie anatomiczne stawu barkowego wykorzystane w artykule pochodzi z Atlasu Anatomii „Prometeusz”.
1. Sprawdź dostępne terminy w rezerwacja on-line
2. Umawiając pierwszą wizytę wybierz z dostępnych usług: „Skupiona Fala Uderzeniowa + Terapia osteopatyczna”
3. Możesz także umówić wizytę telefonicznie pod numerem: 881 202 827
Ból głowy związany z dysfunkcjami kręgosłupa szyjnego jest najczęściej spotykanym rodzajem bólu w obrębie głowy . Mimo to, zawsze należy wykluczyć inne możliwe przyczyny takie jak infekcje, zatrucia, udar mózgu, guzy czy stan zapalny zatok przynosowych). Istnieje jednak kilka typowych objawów, które mogą sugerować odkręgosłupowe pochodzenie dolegliwości. Należą do nich:
Jeżeli cierpisz na dolegliwości bólowe głowy podobne do wyżej opisanych, to prawdopodobnie są one skutkiem dysfunkcji kręgosłupa szyjnego.
Prawie całe powierzchowne unerwienie głowy pochodzi z nerwów rdzeniowych, które wychodzą z górnych segmentów kręgosłupa szyjnego. Wszelkie zmiany zwyrodnieniowe na tych poziomach (np. zablokowania stawów kręgosłupa), drażnią włókna zaopatrujące skórę głowy. Podrażnione włókna czuciowe prowokują ból.
Mięśnie podpotyliczne, również unerwiane z górnych segmentów szyjnych, przyczepiają się do kości potylicznej. Nadmierne napięcie tych mięśni doprowadzi do bólu z tyłu głowy.
Przeciążenia szyjnego odcinka prowokują przykurcze mięśni obręczy barkowej. To patologiczne napięcie szybko przenosi się na skroń – ból nad uchem, ból w okolicy skroni, zakłucia gałki ocznej.
W głębokich naczyniach krwionośnych szyi znajdują się ośrodki regulacji ciśnienia krwi ( zatoka szyjna). Podrażnienie tych struktur wywołane patologicznymi zmianami w kręgosłupie szyjnym spowoduje zaburzenia w ukrwieniu głowy – bóle migrenowe.
Przy współistniejących wadach postawy ciała (protrakcja głowy, zniesiona kifoza piersiowa) długotrwałe przebywanie w pozycjach statycznych, szybko doprowadzi do przeciążania kręgosłupa szyjnego. To z kolei, może spowodować wzrost napięcia opon mózgowo-rdzeniowych i tępy ból głowy.
Przede wszystkim należy zadbać o właściwą pozycję w pracy, szczególnie gdy jest to praca siedząca. Wysunięta do przodu głowa będzie sprzyjać pojawianiu się bólu. Aby temu zapobiec, trzeba w pierwszej kolejności zapewnić właściwe podparcie kręgosłupa lędźwiowego. Dobre efekty przynosi także częste zmienianie pozycji. Dużą popularność zdobywają biurka z elektryczną regulacją wysokości, przy których możemy pracować zarówno siedząc jak i w pozycji stojącej. Poza tym istotne jest ustawienie ekranu komputera – najkorzystniej by znajdował się na wysokości wzroku. Jeśli spędzasz dużo czasu w pozycji siedzącej to bezwzględnie musisz zapewnić sobie odpowiednią dawkę ruchu KAŻDEGO DNIA! Wystarczy nawet spacer. Kolejną rzeczą, o którą należy zadbać jest regularna kontrola wzroku. Zaburzenia widzenia, zmuszają mięśnie gałek ocznych oraz mięśnie szyi do wytężonej pracy. To często powoduje bóle głowy. Niewystarczająca ilość snu, silne stresy i zwykłe przemęczenie też mogą być istotną przyczyną bólów głowy.
Ból głowy, który utrzymuje się przez kilka dni lub regularnie powraca jest poważnym sygnałem alarmowym. Jeżeli wykluczone zostały dolegliwości neurologiczne, okulistyczne i laryngologiczne, a ból nadal doskwiera, warto skorzystać z pomocy terapeuty manualnego – osteopaty. Sprawdzi on równowagę napięć mięśniowo-powięziowych w obrębie głowy i szyi. Poprawi ruchomość szyjnego odcinka kręgosłupa oraz znormalizuje napięcia mięśni podpotylicznych, żwaczy i mięśni obręczy barkowej.
Osteopaci, na przestrzeni ponad 100 lat praktyki, wypracowali szereg skutecznych metod leczenia bólu głowy. Jeśli ból ma charakter odkręgosłupowy, to praca osteopaty niesie ze sobą olbrzymią szansę na pozbycie się dolegliwości bólowych zarówno w obrębie głowy jak też kręgosłupa szyjnego.
Ból stawu krzyżowo-biodrowego najczęściej wiąże się z zaburzeniem funkcji samego stawu. Często też wynika z zaburzeń innych struktur, w tym narządów wewnętrznych (np. endometriozy, przerostu gruczołu prostaty). Dlatego też, lokalizacji bólu nie należy traktować jako główny wyznacznik sposobu prowadzenia terapii. Znacznie ważniejsze jest by odnaleźć biomechaniczną dysfunkcję, której lokalizacja może, lecz nie musi pokrywać się z miejscem występowania bólu.
Biomechaniczną oceną miednicy oraz leczeniem dolegliwości bólowych tego regionu ciała, w sposób szczegółowy zajmuje się wykwalifikowany osteopata.
Ból stawu krzyżowo-biodrowego wynika z obecności stanu zapalnego. Lokalizacja odczuć bywa jednak różna. Wynika to ze złożoności w budowie i biomechanice tego stawu. Musi on przenosić duże obciążenia wynikające z pionowej pozycji ciała. Jeszcze bardziej narażony jest na dysfunkcje w czasie ciąży oraz podczas intensywnych, dynamicznych aktywności ruchowych. Leczenie można rozpocząć dopiero po określeniu rodzaju dysfunkcji.
Połączenie krzyżowo-biodrowe zalicza się do tzw. stawów maziówkowych. Łączy on ze sobą kość krzyżową i kość biodrową. W ciele człowieka występują dwa takie stawy. Są one bardzo ważną częścią obręczy biodrowej ( powstałej z połączenia kości biodrowych, kulszowych, łonowych oraz kości krzyżowej). Budowa obręczy biodrowej człowieka wiąże się z dwunożnym chodem. W znacznej mierze staw ten wspierają silne mięśnie miedniczo-krętarzowe (m.in. mięsień gruszkowaty). Jednakże, w sytuacji silnego urazu, mięśnie te mogą przyczyniać się do utrzymywania dysfunkcji i prowokowania bólu.
Najczęściej wynika to z urazu ( dźwignięcie, upadek, nagłe obsunięcie się nogi). Inną przyczyną są zmiany hormonalne ( np. w czasie ciąży), dlatego dolegliwości bólowe tego stawu często dotykają kobiet. Podstawowe dysfunkcje tego stawu to ograniczenie jego ruchomości, nadmierna ruchomość lub niestabilność, często połączona z wtórną kompresją powierzchni stawowych.
Wnikliwe badanie osteopatyczne pozwala wskazać rodzaj zaburzenia i dokładną jego postać.
W przypadku dysfunkcji z ograniczeniem ruchomości należy zastosować techniki biernej i czynnej mobilizacji w kierunku istniejącego ograniczenia.
Jeśli mamy do czynienia z dysfunkcją o charakterze niestabilności bardzo ważna jest praca z określonymi grupami mięśniowymi. Zazwyczaj potrzebne jest również wspomaganie stabilności miednicy specjalistycznym pasem miedniczym.
W przypadku niestabilności połączonej z kompresją stawu krzyżowo-biodrowego, najpierw należy doprowadzić do odbarczenia powierzchni stawowych ( osteopatyczne techniki manualne), a następnie wprowadzić leczenie takie jak w przypadku niestabilności stawu krzyżowo-biodrowego.
We wszystkich przypadkach, poza pracą manualną osteopaty, ważne są też ćwiczenia domowe wykonywane według instruktażu.
Jakie są ćwiczenia na staw krzyżowo-biodrowy?. To jedno z częstszych pytań pojawiających się w kontekście stanu zapalnego w tym stawie.
Jeśli staw jest zablokowany, to po odblokowaniu należy wprowadzić ćwiczenia utrzymujące zakres ruchu w zablokowanym dotąd kierunku.
Gdy staw jest niestabilny, lecz skompresowany ( mięśniowy odruch obronny) to po manualnym odblokowaniu, ćwiczenia powinny rozluźniać nadmiernie napięte grupy mięśniowe oraz wzmacniać głębokie mięśnie miednicy.
Najważniejsze jest, by ćwiczenia były dobrane do określonej dysfunkcji stawu krzyżowo-biodrowego. W przeciwnym razie, ćwiczenia mogą tylko nasilać dolegliwości bólowe i powodować dalszą destrukcję.
Rycina anatomiczna wykorzystana w artykule pochodzi z Atlasu anatomii „Prometeusz”
Kiedy ból lokalizuje się w okolicy pachwiny, zazwyczaj oznacza to obecność dysfunkcji w stawie biodrowym. Dodatkowo, tego rodzaju dolegliwości zwykle nasilają się po dłuższym chodzeniu lub bieganiu. Istnieje kilka podstawowych dolegliwości związanych z tym stawem. Jedne pojawiają się w wieku dziecięcym, inne w średnim i jeszcze inne u osób starszych.
Ból w pachwinie u dzieci zazwyczaj wiąże się z tzw. chorobą Perthesa, czyli jałową martwicą głowy kości udowej. Poza zgłaszanymi dolegliwościami bólowymi, dziecko zaczyna utykać. W badaniu kinezyterapeutycznym uwidacznia się ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym. Najwyższa zapadalność na tę chorobę występuje w wieku 8-13 lat i częściej dotyczy chłopców. Leczenie ma zazwyczaj charakter zachowawczy i sprowadza się do odpowiednio prowadzonej rehabilitacji. Najistotniejszym jest, by choroba została wcześnie zauważona, gdyż wówczas istnieją ogromne szanse na całkowite wyleczenie. Badaniem obrazowym, które może (lecz nie musi) potwierdzić chorobę jest RTG. W niektórych przypadkach należy wykonać rezonans magnetyczny.
Dokładne przyczyny choroby nie są poznane, lecz najbardziej prawdopodobną jest zaburzenie ukrwienia przy nasadzie głowy kości udowej. Takie zaburzenia powodują niedostateczne odżywienie kości w miejscu jej wzrostu, a jednocześnie miejscu, które jest poddawane bardzo dużym obciążeniom. Odpowiednia terapia manualna znacząco wspiera poprawę ukrwienia okolicy objętej procesem chorobowym. Jest zatem, obok ćwiczeń poprawiających zakres ruchomości stawu biodrowego, najważniejszą formą terapii tego schorzenia.
Wśród osób dorosłych ból zlokalizowany w pachwinie może wskazywać na różne dolegliwości, trzeba zatem przeprowadzić diagnostykę różnicową. Istotne jest czy ból występuje w nocy, w spoczynku czy jest związany z aktywnością fizyczną.
Ból nocny, występujący bez obciążeń nogi może być tzw. bólem rzutowanym z narządów wewnętrznych ( pęcherz moczowy, jajnik, jądro). W tej sytuacji warto zacząć od USG jamy brzusznej i okolicy pachwinowej.
Ból występujący w ciągu dnia, po staniu, chodzeniu czy bieganiu świadczy o zwyrodnieniu w stawie biodrowym. U osób w wieku średnim, zazwyczaj wynika to z tzw. konfliktu udowo-panewkowego. Do oceny rodzaju zmian najczęściej wystarcza RTG obydwu stawów biodrowych, najlepiej wykonane w pozycji odwiedzenia nóg. Postępowanie lecznicze zależy od stopnia zaawansowania. W przypadku potwierdzenia konfliktu udowo-panewkowego najważniejsze jest zadbać o odzyskanie właściwego zakresu ruchu oraz przywrócenie balansu mięśniowo-powięziowego. Polega to na rozluźnieniu nadmiernie napiętych i wzmocnieniu osłabionych grup mięśniowych.
Inną przyczyną dolegliwości bólowych pachwiny u osób w średnim wieku może być uraz więzadłowy lub mięśniowy. Dotyczy to przede wszystkim ludzi aktywnych sportowo. Urazy mogą mieć charakter zsumowanych mikro przeciążeń, które skutkują naderwaniem bądź zerwaniem mięśnia, więzadła. W diagnostyce tego typu problemów zazwyczaj wystarczającym jest wykonanie USG.
Zwykle wskazuje na zaawansowane zużycie chrząstki stawowej, czyli koksartrozę. Pojawiają się wyraźne ograniczenia zakresu ruchu w biodrze – zwłaszcza ograniczona jest rotacja wewnętrzna i odwiedzenie. Pacjent podczas chodzenia, w charakterystyczny sposób ustawia skręconą na zewnątrz nogę. Poza bólem w pachwinie, często współistnieje ból w kolanie a rzadziej w stopie. W początkowych etapach choroby bardzo dobre efekty przynosi rehabilitacja. Jeżeli jednak zużycie chrząstki oraz ograniczenia ruchomości są znaczne, wówczas najrozsądniej jest wykonać endoprotezoplastykę stawu biodrowego. Przy dużych zmianach zabieg ten powinien być wykonany tak szybko jak to możliwe, gdyż zmieniony wzorzec chodu istotnie przeciąża stawy kolanowe i kręgosłup lędźwiowy.
Dysfunkcje kręgosłupa szyjnego są dziś jednym z najczęstszych powodów konsultacji osteopatycznej. Ból karku, pieczenie szyi oraz ramion to najbardziej charakterystyczne objawy wynikające z przeciążenia tego odcinka. Poza tym, w stanach ostrzejszych, może pojawić się drętwienie palców. Wszystkie te objawy są zazwyczaj poważnym sygnałem alarmowym, którego nie wolno zlekceważyć. Przyczyną tych dolegliwości są zazwyczaj zmiany strukturalne krążków międzykręgowych. W przypadku niewielkich dolegliwości może być to wypuklina krążka, a przy poważniejszych uszkodzeniach przepuklina jądra miażdżystego.
Przyczyny dyskopatii szyjnej, to poza urazami, przede wszystkim przeciążenia wynikające ze spędzania wielu godzin w pozycjach statycznych (np.siedzenie przed komputerem). Pozycje statyczne są dużym wyzwaniem dla kręgosłupa szyjnego, gdyż wymagają wielogodzinnego utrzymania głowy nad kręgosłupem. Im bardziej głowa wysunięta jest do przodu, tym większe napięcia pojawiają się w mięśniach karku. To z kolei, prowokuje wzmożoną kompresję (ścisk) dysków. Inną bardzo ważną i mało znaną przyczyną są zaburzenia pracy żołądka takie jak refluks. Powodują one silne napięcie przełyku, a to zmusza organizm do wysuwania głowy ku przodowi. Również zaburzenia zgryzu, stawów skroniowo-żuchwowych i napięcia mięśni żwaczy wyraźnie przyczyniają się do powstawania dyskopatii szyjnej.
Jeśli cierpisz na bóle kręgosłupa szyjnego – konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu i dokładnego badania. Kluczową rolę ogrywa tu badanie manualne całego kręgosłupa, ocena ewentualnych zaburzeń miednicy, stóp, stawów skroniowo-żuchwowych itp. Najlepiej powierzyć ten problem w ręce osteopaty, który odnajdzie pierwotne zaburzenie i pomoże rozluźnić napięte mięśnie szyi, wykonując terapię celowaną na główną przyczynę.
Jeżeli pracujesz codziennie przy biurku, to jedną z najważniejszych rzeczy, o które musisz zadbać jest pozycja w jakiej siedzisz. Żeby zadbać o kręgosłup szyjny, trzeba najpierw zadbać o kręgosłup lędźwiowy. Dolny odcinek kręgosłupa powinien mieć zapewnione podparcie z lekkim wygięciem do przodu (podparcie lordozy lędźwiowej). Taka pozycja minimalizuje wysuwanie głowy ku przodowi. Poza tym ważne jest by utrzymywać kolana pod kątem zbliżonym do prostego i jak najgłębiej wsuwać się w siedzisko. Zakładanie nogi na nogę sprzyja przeciążaniu karku i prowokuje ból.
Warto jest również zmieniać pozycję przy pracy. Istnieją biurka z regulowaną (zazwyczaj automatycznie) wysokością, co pozwala na pracę zarówno w pozycji siedzącej jak i stojącej. Stosowanie tzw. klęczników wymusza dobrą pozycję kręgosłupa zarówno lędźwiowego jak i szyjnego. Jednakże długotrwałe siedzenie na nim może powodować bóle kolan. Dlatego też zaleca się używanie go w ograniczonym stopniu.
