Zespół bólowy mięśnia gruszkowatego to szereg objawów, których przyczyną jest nadmierne napięcie mięśnia położonego w głębokiej warstwie pośladka.
Dysfunkcje i ból tego mięśnia ściśle powiązane są z pełnioną przez niego funkcją oraz jego anatomicznym położeniem. Ból gruszkowatego wynika z jego patologicznego napięcia.
Najczęstszym objawem spiętego mięśnia jest uczucie kłucia lub pieczenia w pośladku. Pojawić się może również ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym oraz w dolnym odcinku kręgosłupa. Utrudnione może być wówczas zakładanie skarpet czy wiązanie butów.
Przy bardzo silnych napięciach dochodzić może do podrażnienia nerwu kulszowego. W takiej sytuacji unoszenie wyprostowanej nogi staje się bardzo bolesne.
Przyczyn, które powodują zespół mięśnia gruszkowatego, może być kilka. Mięsień ten pełni często funkcję obronną ( swym zwiększonym napięciem) w przypadku niestabilności stawu krzyżowo-biodrowego. Niestabilność ta może powstać na skutek urazu, jak również na tle zaburzeń hormonalnych. Inną przyczyną bywa ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych L5-S2 ( napięcie odkręgosłupowe). Do wzmożonych napięć może dojść przy zaburzonym wzorcu chodu i postawy. Czasem za podniesiony tonus gruszkowatego odpowiadają anomalia w budowie anatomicznej miednicy. Poważne urazy stopy, które doprowadziły do zmian w biomechanice przetaczania stopy też mogą wpłynąć na zmianę napięcia mięśni pośladkowych.
Leczenie mięśnia gruszkowatego wymaga zrozumienia jego funkcji. Mięsień ten, poza funkcją rotowania kości udowej (zazwyczaj zewnętrznie) bierze udział w stabilizowaniu stawu krzyżowo-biodrowego. Z tego właśnie powodu często wynikają jego dolegliwości.
Sposób leczenia zależny jest od pierwotnej przyczyny jego patologicznego napięcia. Samo rozluźnianie przez masowanie czy opracowanie tzw. punktów spustowych zazwyczaj nie daje trwałych efektów.
W przypadku zaburzeń w stawie krzyżowo-biodrowym (najczęstsza przyczyna bólu mięśnia gruszkowatego) należy znormalizować połączenie kości krzyżowej z kością biodrową, wówczas mięsień rozluźni się samoczynnie. Zaburzenia te mogą obejmować zablokowania stawu lub jego niestabilność. Leczenie zablokowanego stawu krzyżowo-biodrowego wymaga rozpoznania rodzaju zablokowania i wykonanie odpowiedniej repozycji kości.
Przy dużych niestabilnościach stawu krzyżowo-biodrowego niezbędne jest zaopatrzenie w pas krzyżowo-biodrowy Serola, po wcześniejszym „ustawieniu” kości tworzących staw.
Inną ważną przyczyną bólu w pośladku jest podrażnienie korzeni nerwów rdzeniowych odpowiedzialnych za unerwienie tych mięśni. Zazwyczaj takie podrażnienie rozwija się na tle dyskopatii odcinka lędźwiowego lub zawężenia otworów międzykręgowych, którymi nerwy wychodzą z rdzenia kręgowego. W tym przypadku leczenie powinno być ukierunkowane na odbarczanie nerwów rdzeniowych technikami mobilizacji, trakcji lub manipulacji stawowych.
W tym celu należy przeprowadzić testy funkcjonalne ujawniające miejsce ograniczonej lub zwiększonej ruchomości. Dokładna analiza ruchu w stawach nóg, miednicy i kręgosłupa lędźwiowego zazwyczaj wystarcza, żeby postawić celną diagnozę. W przypadku bólu na tle dyskopatycznym RTG i rezonans magnetyczny mogą być bardzo pomocne. Przy problemach ze stawami krzyżowo-biodrowymi testy funkcjonalne dostarczają znacznie więcej informacji.
Przyczyna bólu nie zawsze leży w miejscu, które boli i dlatego permanentne rozluźnianie mięśnia gruszkowatego zazwyczaj nie wystarcza.
Nerw kulszowy wydostaje się z miednicy przez otwór poniżej mięśnia gruszkowatego. Wzmożone napięcie mięśnia doprowadzać może do ucisku tego nerwu dając bóle schodzące aż do stopy. Występują również warianty anatomiczne, w których nerw kulszowy „przebija się ” przez mięsień gruszkowaty. W takich przypadkach, już niewielkie wzmożenie tonusu mięśniowego prowokuje objawy rwy kulszowej.
Czas leczenia bólu mięśnia gruszkowatego uzależniony jest od przyczyny jego podrażnienia.
Najkrócej trwa ból pośladka wynikający z zablokowania w stawie krzyżowo-biodrowym. Po wykonaniu repozyjcji kośći w stawie, ból powinien zniknąć w ciągu 12-24 godzin.
Przy dużych niestabilnościach stawów miednicy (krzyżowo-biodrowych) ból można znacząco wyciszyć po założeniu pasa Serola, lecz Pacjent powinien stosować to zaopatrzenie przez co najmniej 4 tygodnie.
Więcej czasu zazwyczaj trzeba poświęcić na leczenie, gdy przyczyna jest inna niż dysfunkcja w stawie krzyżowo-biodrowym. Wóczas terapia może trwać kilka tygodni.
Koksartroza to zmiany w strukturze kości tworzących staw biodrowy. Zmiany te dotyczą patologicznej przebudowy głowy kości udowej oraz panewki – naturalnego wgłębienia w kości biodrowej. Zarówno głowa kości udowej jak i panewka pokryte są chrząstką szklistą, która zapewnia gładki i bezbolesny ruch w stawie biodrowym. Jeśli chrząstka ulegnie zcięczeniu, wówczas pojawia się ból i zmniejszona ruchomość. Utrzymania prawidłowej grubości i gładkości chrząstki uzależnione jest w dużej mierze od dobrego ukrwienia stawu, a to z kolei wymaga zachowania fizjologicznego zakresu ruchu w stawie.
Najczęściej zgłaszanym objawem jest ból w pachwinie, czasem promieniujący do przedniej lub przyśrodkowej stronu uda. Znacznie rzadziej pojawia się ból w pośladku lub po stronie bocznej uda. Charakterystycznym objawem, przy zaawansowanych już zmianach jest przykurcz w stawie biodrowym, co powoduje wrażenie skrócenia nogi i dodatkowo wzmaga utykanie. Część Pacjentów, pomimo rozwijającej się destrukcji stawu biodrowego, zgłasza dolegliwości bólowe kolana a nawet stopy. Wynika to z faktu, że utracony zakres ruchu w stawie przeciąża inne stawy. Ten sam mechanizm u niektórych Pacjentów powoduje ból dolnego odcinka kręgosłupa.
Postepowanie lecznicze zależy od stopnia zaawansowania zwyrodnień.
W stanach dużej deformacji głowy kości udowej lub panewki niezbędna jest endoprotezoplastyka, czyli wstawienie „sztucznego” biodra. Przy dużych ograniczeniach ruchomości stawu biodrowego, nie należy zwlekać z leczeniem operacyjnym, gdyż powoduje to znaczące przeciążanie innych stawów – kolanowego, skokowego, a także kręgosłupa lędźwiowego.
Jeśli koksartroza zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana, wówczas olbrzymie możliwości stoją przed usprawnianiem ruchowym. Właściwie prowadzona rehabilitacja sprzyja utrzymaniu zakresu ruchomości, pozwala Pacjentowi poprawić sposób poruszania się i zmniejsza dolegliwości bólowe. Regularne ćwiczenia domowe według instruktażu pozwalają utrzymać siłę mięśniową i elastyczność tkanek okołostawowych. Jednakże, największe znaczenie w terapii zwyrodniałego stawu ma regularna terapia manualna. Pozwala ona na poprawę tzw. gry stawowej, czyli usprawnia ślizg pomiędzy kośćmi tworzącymi staw. Właściwa gra stawowa, to bogate ukrwienie. Tylko dobre ukrwienie pozwala tkance na ciągłą i skuteczną regenerację.
Stawy biodrowe odpowiedzialne są za przyjmowanie bardzo dużych obciążeń, co wynika z dwunożnej postawy ciała. Ból w stawie biodrowym jest częstą przyczyną konsultacji ortopedycznej. Przyczyn tego bólu jest wiele i mogą wynikać zarówno z zaburzeń strukturalnych ( w budowie stawu) jak i zaburzeń funkcjonalnych ( mięśniowo-więzadłowych, trzewnych).
Zaburzenia strukturalne wynikają zazwyczaj z urazów, złamań lub obecności ciała wolnego w stawie. Inną przyczyna zaburzeń może być przebyta jałowa martwica głowy kości udowej lub dysplazja stawu biodrowego.
Zaburzenia funkcjonalne dotyczą przede wszystkim dysbalansu napięciowego mięśni działających na staw biodrowy (m.in. mięsień gruszkowaty, mięsień biodrowo-lędźwiowy). Czasem przyczyna pierwotna tkwi w długotrwale utrzymującej się niestabilności stawu skokowego lub kolanowego. Istotne mogą być również schorzenia narządów wewnętrznych miednicy małej (m.in. pęcherza, macicy). Rzadziej problem wynika z toczących się w stawie procesów zapalnych o nieznanej etiologii.
Jeśli cierpisz na ból biodra, warto zgłosić się do osteopaty. Przeprowadzi wywiad i badanie kinezyterapeutyczne, które pozwoli ustalić przyczynę dolegliwości. Terapeuta przedstawi możliwości terapeutyczne i nauczy wykonywać ćwiczenia domowe. Wczesne rozpoznana koksartroza może być znacząco wyhamowana i na wiele lat odsunąć konieczność endoprotezoplastyki.
